Денсаулық сақтау министрлігі, Ішкі істер министрлігі, Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы, сондай-ақ ҚР Президенті жанындағы Орталық коммуникациялар қызметінің алаңындағы қоғамдық ұйымдардың көшбасшылары брифинг барысында қоғамдық орындарда кальян шегуге тыйым салу туралы норманы орындамау жағдайы туралы айтып берді.

«Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы» Кодекске сәйкес кальянға, кальян қоспасына арналған темекі темекі өнімі болып табылады және бүгінгі күні Қазақстанда тек ішінара реттеу: қоғамдық орындарда кальян тұтынуға тыйым салу қолданылады.

Сарапшылардың пікірінше, заңнаманы орындамау себептері тыйымды ішінара реттеу, қоғамдық тамақтану орындарында рұқсат етілген темекі шегу бөлмелерінің болуы, жауапкершілік субъектісін дұрыс анықтамау, кальян шегу үшін төмен айыппұлдар, сондай-ақ кәсіпкерлік субъектілеріне қатысты бақылау іс-шараларына мораторийдің қолданылуы және басқалар болып табылады.

Сондай-ақ, сарапшылар қоғамдық орындарда кальян шегуге тыйым салудың жұмыс істемейтін нормасын темекі лоббиі никотинді тұтынудың жаңа түрлерін, ең алдымен вейптерді ілгерілету үшін пайдаланатынын атап өтті.

«Темекіні пайдалану туралы ересектерге арналған жаһандық сауалнама» ұлттық зерттеуіне сәйкес (GATS, 2019) – қазіргі және бұрынғы кальян шегушілердің арасында темекі шегудің басталуының орташа жасы 22,5 жасты құрады.

 Кальян сеансының орташа ұзақтығы 51,9 минут немесе одан да көп, кальян шегушілердің 86,5%-ы кальян шегудің соңғы сеансы кезінде бір мундштукті қолданғанын хабарлады.

«Санитариялық-эпидемиологиялық сараптама нәтижелері бойынша кальян шегетін жерлерде бактериялар табылды: көк таяқша, алтын стафилококк, ішек бактерияларының толық спектрі, зең саңырауқұлақтары, жұқпалы аурулардың дамуына ықпал ететін ашытқылар. Бактериялар ингаляция және дем шығару кезінде, кальян темекісін белсенді темекі шегу кезінде, әсіресе темекі шегушілер бір кальянды үлкен компанияға бөлгенде сілекейі бар кальян ыдыстарына түседі», - деп атап өтті ҚР Денсаулық сақтау министрлігі Медициналық көмекті ұйымдастыру департаменті директорының орынбасары Гүлнар Сәрсембаева.

Г. Сәрсембаеваның айтуынша, кальян шегу адамның өкпесіне күйдіретін түтіннің, шайырлардың, темекінің тотығу өнімдерінің және т.б. әсерінен айтарлықтай зиян келтіреді. Екіншілік темекі түтінінің әсері гипоксияның дамуына ықпал етеді, темекі шекпейтін адамдар үшін жүректің ишемиялық ауруы мен өкпе ісігінің даму қаупін арттырады.

Ол кальян темекісі мен кальян қоспаларын сатуға және таратуға рұқсат етілгенін және тек қоғамдық орындарда тұтынуды шектейтін темекі өнімдері ретінде акциздік салық салынатынын еске салды.

Бұл ретте, Денсаулық сақтау министрлігінің өкілі кәсіпкерлік субъектілеріне қатысты бақылау іс-шараларына мораторийдің қолданылуы, норманы орындамағаны үшін төмен айыппұлдар, кальян сатудан жоғары пайда, сондай-ақ қоғамдық тамақтану орындарында темекі шегетін бөлмелердің болуы сияқты кәсіпкерлікті реттеудің бірқатар проблемаларына байланысты норма бүгінгі күні нашар орындалады деп санайды.

 «Темекі түтінінен азат Қазақстан үшін» ұлттық коалициясының жетекшісі Жәмила Садықова темекі және вейп-индустриясының мүдделері мен капиталдарының бірігуі туралы мәлімдеді, өйткені бұл темекі компаниялары вейп өндірісіне инвестиция салады және сәйкесінше олар электрондық темекі сату нарығының өсуіне мүдделі. Оның айтуынша, Қазақстан бүгінде вейп өнімдерін тұтыну көлемі бойынша әлемде бесінші орында тұр.

Қазақстан халқы Ассамблеясы Аналар кеңесі төрағасының орынбасары Баян Ахатай кальяндарға тыйым салуды орындамауды талқылау Қазақстандағы вейптерге тыйым салу жөніндегі түзетуді Парламент Мәжілісінде алдағы талқылаудың беделін түсіру үшін вейп пен темекі индустриясын манипуляциялау ретінде пайдаланылады деп есептейді.

2022 жылғы жағдай бойынша ДДҰ-ның Еуропалық өңірінде 18 мемлекет қоғамдық және жұмыс орындарын қамтитын темекі шегуге тыйым салу туралы кешенді заң қабылдады.

Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының темекіге қарсы негіздемелік конвенциясы алдындағы халықаралық ратификацияланған міндеттемелерге сәйкес әрбір мүше мемлекет адамдарды жұмыс орнында және қоғамдық орындарда темекі түтінінің әсерінен қорғау үшін тиімді заңнамалық шаралар қабылдауды талап етеді.

Қазақстан 2006 жылы ДДҰ-ның Темекіге қарсы күрес жөніндегі Негіздемелік конвенциясына қосылды.