Жер сілкінісін дәл және нақты алдын ала болжау қазіргі ғылымның қолынан келмейді. Сейсмологтар дүмпудің болу ықтималдығын ғана айта алады, бірақ нақты уақытын, орнын немесе күшін анықтау мүмкін емес. Сондықтан ең тиімді тәсіл — алдын ала дайын болу және сілкініс басталған сәтте дұрыс әрекет ету. Бұл – өз өміріңізді ғана емес, жақындарыңыздың өмірін сақтап қалудың ең сенімді жолы.

1. Жер сілкінісіне алдын ала дайындық

Алдын ала жасалған қарапайым әрекеттер төтенше жағдай кезінде қауіп-қатерді айтарлықтай азайтады.

Қауіп алдындағы чемоданды дайындаңыз

Жер сілкінісі кез келген уақытта болуы мүмкін, сондықтан қажетті заттар әрдайым қол жетімді жерде тұрғаны маңызды. Чемоданға мыналар кіруі тиіс:

• Құжаттардың көшірмелері

• Қолфон, портативті қуат көзі (power bank)

• Шағын дәрі қобдишасы

• Бірнеше күнге жететін ауыз су және тез бұзылмайтын азық-түлік

• Жылы киім, шам, сіріңке/шамшырақ

• Пышақ, ысқырық, гигиеналық заттар

• Ақша (қолма-қол)

Эвакуациялық орындарды біліп алыңыз

Әр аудан мен қалада эвакуация пункттері белгіленген. Олар әдетте мектептердің, стадиондардың немесе әкімшілік ғимараттардың маңында орналасады. Тұрғылықты жеріңізге жақын пунктті алдын ала қарап шығып, отбасы мүшелеріне айтып жеткізіңіз.

2. Жер сілкінісі басталған сәттегі әрекеттер

Жер дірілдей бастаған кезде паникаға берілмеу аса маңызды. Бірнеше секундтың өзі дұрыс әрекет жасауға мүмкіндік береді.

Егер сіз ғимарат ішінде болсаңыз:

• Терезелерден аулақ болыңыз. Әйнек сынып жарақаттауы мүмкін.

• Ауыр жиһаздар мен шамдардың жанынан кетіңіз. Олар құлап, зақым келтіруі ықтимал.

• Есіктің жақтауына немесе негізгі қабырғаның бұрышына тұрыңыз. Бұл – ғимараттағы ең берік орындардың бірі.

• Лифтке кірмеңіз және шықпаңыз. Лифт тоқтап қалуы немесе құлауы мүмкін.

Мүмкіндік болса, үстіңізді жастықпен немесе кітаппен қорғауға болады. Бірақ бастысы – тез әрі қауіпсіз орын табу.

3. Дүмпулер тоқтағаннан кейінгі қадамдар

Жер сілкінісі тыйылған соң қауіп толық сейілмейді. Сондықтан ғимаратты тез, бірақ абайлап тастау қажет.

• Баспалдақпен төмен түсіңіз. Лифтті мүлде қолданбаңыз.

• Электр қуаты, газ бен суды өшіріңіз. Бұл – өрттің немесе жарылыстың алдын алатын маңызды қадам.

• Алдын ала жинаған чемоданды алыңыз. Онда сізге қажет барлық зат бар.

Ескертпе: Үйге қайта кірмес бұрын сейсмологтар мен төтенше жағдай қызметінің ресми ақпаратын күтіңіз.

4. Егер сіз далада болсаңыз

Сыртта жүрген кезде қауіптер басқаша:

• Ашық жерге шығыңыз. Құлап кетуі мүмкін бағаналардан, ағаштардан, жарнамалық билбордтардан алыс тұрыңыз.

• Автотұрақтар мен ғимарат маңынан аулақ болыңыз. Қабырғалар мен шатырлар құлауы мүмкін.

• Қайталама дүмпулерге дайын болыңыз. Олар негізгі жер сілкінісінен кейін бірнеше минуттан бірнеше күнге дейін созылуы мүмкін.

Егер көлікте болсаңыз, жол жиегіне тоқтап, қозғалысты уақытша тоқтатыңыз, бірақ көпірдің немесе тоннельдің астында тұрмаңыз.

5. Адамдарға қолдау көрсету – басты міндет

Төтенше жағдайда бір-бірімізге көмек беру – азаматтық парыз.

• Балаларды қорқыныштан сақтау: олардың жылауы – қалыпты реакция, сабырлы дауыспен жұбатыңыз.

• Қарт адамдарға тірек болыңыз: оларды эвакуациялауға көмектесіңіз.

• Мүгедектігі бар адамдарға қолдау көрсетіңіз: орыннан тұру немесе қозғалу қиын болуы мүмкін.

Ең бастысы – қауесет таратпаңыз. Тек ресми ақпаратқа сүйеніңіз: ТЖМ, жергілікті әкімдік, сейсмологтар.

Жер сілкінісін тоқтату мүмкін емес, бірақ зиянын азайту — әр адамның қолынан келеді. Алдын ала дайындық, дұрыс әрекет ету және адамгершілік таныту — осы үш негізгі қағиданы есте сақтаған адам кез келген төтенше жағдайда өзін де, жақындарын да қорғай алады.

Ескеріңіз: қауіпсіздік – ең қымбат құндылық.