ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі (бұдан әрі – Еңбекмині) ҚР Үкіметінің атына жіберілген қадағалау актісінде көрсетілген ҚР Бас прокуратурасының ескертулерін ескере отырып, азаматтарды еңбек күші артық өңірлерден еңбек күші тапшы өңірлерге ерікті түрде көшіру мәселелерін реттеу саласындағы қолданыстағы НҚА-ға түзетулердің үшінші пакетін әзірледі.

Жұмыс күшінің мобильділігін арттыру үшін азаматтарды ерікті түрде қоныс аудару жөніндегі шаралардың іске асырылуын тексеру қорытындылары бойынша Бас прокуратура қоныс аударуға қатысушылар мен еңбек мобильділігі орталығы арасындағы шарттық міндеттемелердің негіздерін, жүргізу тәртібін, нысанын және орындалуын мониторингілеу бөлігінде қолданыстағы қағидаларға өзгерістер енгізу қажеттігін атап өтті.

Осы жылдың тамыз айында Еңбекмині құқықтың сыбайлас жемқорлық нормаларын анықтау және нормативтік құқықтық актілерді жетілдіру бойынша ұсыныстар әзірлеу мақсатында құқықтық мониторинг жүргізілді.

Анықталған проблемалық мәселелер мен қадағалау органының ұсынымдарын ескере отырып, еңбек мобильділігін арттыру үшін ерікті қоныс аудару ережелеріне түзетулердің үшінші пакеті дайындалды.

Атап айтқанда, мынадай өзгерістер көзделеді:

1) мансап орталықтар қызметкерлерінің қоныс аударушы немесе қандас ұсынған құжаттарды, экономикалық мобильділігі сертификаты бойынша ақшалай төлемді пайдалана отырып сатып алынатын жылжымайтын мүлік объектісі бойынша олардың толықтығы мен дұрыстығы тұрғысынан мәліметтерді мәміле объектісіне толық және мұқият қарау үшін оған шығу жолымен салыстырып тексеруді жүзеге асыруы;

2) сатып алынатын жылжымайтын мүліктің құнын бағалау нәтижелеріне шағымдану бойынша еңбек мобильділігі орталықтарының құқығын кеңейту;

3) қоныс аударушының немесе қандастың бұдан бұрын экономикалық мобильділік сертификаты арқылы сатып алынған тұрғын үйді сатып алу ниеті болған жағдайда экономикалық мобильділік сертификатын беруден бас тарту бойынша қосымша негізді бекіту;

4) қоныс аударушылардың қоныстану аумағынан тыс жерлерде еңбек қызметін жүзеге асыру құқығын алып тастау.

Сонымен қатар қандастар мен қоныс аударушыларды қабылдаудың өңірлік квотасына енгізу және ерікті қоныс аударуды мемлекеттік қолдау шараларын көрсету жөніндегі мемлекеттік көрсетілетін қызметтерді 2025 жылғы наурыздан бастап автоматтандыру жоспарланып отырғанын хабарлаймыз. Осылайша, көрсетілетін қызметті алушылардың мансаптық орталықтардың қызметкерлерімен байланысы жойылады, бұл сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін барынша азайтуға мүмкіндік береді.

Осы мемлекеттік қызмет түрлерін цифрландыру қоныс аударуға қатысушылар мен еңбек мобильділігі орталықтары арасындағы шарттық міндеттемелердің орындалуына нақты мониторингті қамтамасыз етеді.

Естеріңізге сала кетейік, 2023 жылдың 1 шілдесінен бастап Үкімет айқындаған қоныстандыру өңірлерінің тартымдылығын арттыру мақсатында жаңа орындағы тұрғын үй құнының 50% - на дейінгі мөлшерінде экономикалық мобильділік сертификаттары бойынша ақшалай төлемдер жүзеге асырыла бастады.

Сол жылдың қыркүйегінде Еңбекмині берілген 486 экономикалық мобильділік сертификаттары бойынша кешенді талдау жүргізді, оның барысында қоныстандыру өңірлерінде жоғарлатылған бағамен тұрғын үй сатып алу фактілері анықталды. Тиісті шараларды қабылдау үшін жергілікті атқарушы органдарға және ҚР Қаржы мониторингі агенттігіне хаттар жолданды.

ҚР Бас прокуратурасының деректері бойынша, қадағалау органы жүргізген тексерулер барысында жалған құжаттарды пайдалана отырып, азаматтарды жалған көшіруін ресімдеу жолымен 1 млрд теңгеден астам қаржыны мақсатсыз пайдалану және ұрлау фактілері анықталды.

Прокурорлар сотқа дейінгі 20 тергеуді бастады. Тергеу барлық қатысушы тұлғаларды анықтау, оларды жауапқа тарту, сондай-ақ келтірілген залалды өтеу бойынша шаралар қабылдайды.

Нормативтік актілердегі олқылықтарды жою және ерікті қоныс аударуды қолдау жөніндегі мемлекеттік шаралардың іске асырылу барысын бақылау жүйесін күшейту үшін Бас прокуратура ҚР Үкіметіне қадағалау актісін енгізді.