Мемлекет басшысы қол қойды «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне биржалық сауда және кәсіпкерлік мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңы.

Биржалық сауда саласын дамыту шеңберінде мынадай бөліктерге түзетулер енгізіледі:

- әлеуметтік маңызы бар биржалық тауарлардың тізбесін қалыптастыру;

- тауар биржаларына мемлекеттік бақылауды кеңейту;

- тауар биржаларын шағын және микробизнес субъектілері санатынан шығару;

- стандартты аукцион мен стандартталмаған тауарларды алып тастау;

- тауар биржасына шығу үшін жарналардың бірыңғай ең жоғары мөлшерін белгілеу;

- тауар биржаларының қаржылық тұрақтылығын өзектендіру;

- бот технологиясын пайдалануға тыйым салу;

- биржалық сауда-саттыққа жосықсыз қатысушылардың тізілімін қалыптастыру;

- брокерлер мен клирингтік орталықтарды лицензиялау, сондай-ақ оларды қаржы мониторингі субъектілері санатына қосу.

Сонымен қатар, заңмен:

- «Кепілдік» ұғымдық анықтамалары «Резервтік» (биржа қалыптастырады), «сақтандыру» «кепілдік» (клирингтік орталық қалыптастырады)болып ауыстырылды;

- брокердің (бұрынғы ЖК) және клирингтік орталықтың (бұрынғы ЖК немесе ЖШС) кәсіпкерлік нысаны тек заңды тұлға ретінде айқындалған;

- тауар биржаларының қызметіне талдау және мониторинг жүргізу бойынша СИМ құзыреті кеңейтілді;

- БҚДА лицензиясынан айыру кезінде сот тәртібі көзделген;

- тауар биржасының ҚК нақты мөлшері белгіленді-кемінде екі миллиард теңге. Бұл ретте кем дегенде 1 млрд. теңге ақшамен енгізіледі;

-әлеуметтік маңызы бар биржалық тауарлармен сауда-саттықты ұйымдастыратын тауар биржасының резервтік қоры 100 мың АЕК кем емес болып белгіленді. Қалған тауар биржалары үшін-20 мың АЕК.;

- осындай тауар биржасының дауыс беретін акцияларының 10% астамын тікелей немесе жанама иеленетін тұлғалардың биржаға мүшелігіне тыйым салынды;

- биржалық тауарлар мен әлеуметтік маңызы бар биржалық тауарлар тізбесіне енгізілмеген тауарлармен биржалық сауда-саттықты ұйымдастыруға тыйым салынды;

- тауар биржасында жасалған мәмілелер туралы мәліметтерді сақтау мерзімі, сондай-ақ өз Интернет-ресурсындағы биржалық сауда-саттықтың нәтижелері (лицензияның қолданылу кезеңі бойы) белгіленген. Тауар биржасында жасалған мәмілелер туралы мәліметтер жалпыға қолжетімді болып табылады;

- клирингтік орталықтар қызметінің тәртібі регламенттелген (клирингтік орталықтар бір немесе бірнеше тауар биржаларына клирингтік қызмет көрсетуді жүзеге асыруға құқылы, клирингтік орталықта биржалық саудаға қатысушылардың кіруіне автоматтандырылған бақылау жасауға міндетті). Биржалық сауда-саттыққа қатысушылардың ақшасы тауар биржасының клирингтік орталығының жеке банктік шотында сақталуға тиіс. Бірнеше клирингтік орталықтар тауар биржасына клирингтік қызмет көрсетуге тыйым салды;

- 2030 жылға дейін тауар биржалары арқылы сұйытылған мұнай газын сатуға тыйым салынды.

Сондай-ақ, Заңның жаңалықтарының бірі мемлекеттік басқарудың тиісті салаларында (салаларында) басшылықты жүзеге асыратын мемлекеттік органдардың тауар биржалары арқылы міндетті түрде өткізілуге жататын биржалық тауарлардың сауда-саттығына мониторинг жүргізу болып табылады.

АШМ, ӨҚМ, ЭМ және басқа да ведомстволар сияқты органдар салаға байланысты биржалық тауарлардың тауар биржалары арқылы қалай және қандай көлемде сатылатынын қадағалау міндетін өз мойнына алады, бұл үлкен ашықтық пен бақылауды қамтамасыз етуі тиіс.

Қазіргі уақытта заңды іске асыру үшін тиісті заңға тәуелді актілер әзірленуде.

Сондай-ақ, тиісті тауар нарығында үстем немесе монополиялық жағдайға ие нарық субъектілерінің биржалық сауда-саттықтарына қатысуға тек дилерлер ретінде ғана жол берілетінін атап өткен жөн.

Қазақстан Республикасының заңнамасын сақтау мақсатында Қазақстан Республикасының көтерме биржалық тауар нарығына ірі қатысушылардан компаниялардың 2025 жылға арналған Корпоративтік бизнес-жоспарларын қалыптастыру кезінде көрсетілген заңнамалық түзетулерді ескеруді сұраймыз.

Заң ресми жарияланған күннен бастап алпыс күн өткен соң күшіне енеді.

Естеріңізге сала кетейік, Мемлекет басшысының 2023 жылғы 1 қыркүйектегі «Әділ Қазақстанның экономикалық бағыты» атты Қазақстан халқына Жолдауында Мемлекет басшысы тауар биржаларына қойылатын реттеуші талаптарды қатаңдатып, аталған кемшіліктерді толығымен жоюды тапсырған болатын.