Экономиканы, әсіресе ірі инвестициялық жобаларды несиелендіруді жандандыру мақсатында Ірі бизнес үшін кепілдік қорын құру туралы шешім қабылданды. Бұл туралы Үкімет отырысы барысында «Бәйтерек» ҰБХ» АҚ басқарма төрағасы Рустам Қарағойшин мәлімдеді. 

Қор екінші деңгейлі банктердің өтімділігін экономикаға несие беруге және жеке және мемлекеттік қатысушылар үшін қаржыландырудың тартымдылығын арттыру құралы ретінде қызмет ететін болады.

«Үкіметтің 2025 жылы жалпы ішкі өнімді 7%-ға дейін ұлғайту міндетін іске асыру үшін Холдинг 2027 жылға қарай қаржыландыру көлемін одан әрі 10 трлн теңгеге дейін ұлғайта отырып, кәсіпкерлікті қолдауға, тұрғын үй құрылысын дамытуға, негізгі ұлттық және инвестициялық жобаларды іске асыруға шамамен 8 трлн теңге бағыттауды жоспарлап отыр. Осы мақсаттар үшін Холдингті жыл сайын 1 трлн теңгеге капиталдандыру қажет», — деп атап өтті Рустам Қарағойшин. 

Оның айтуынша, түпкі қарыз алушылар үшін сыйақы мөлшерлемесін 12,6% деңгейінде теңестіру жолымен бизнесті ынталандыру жүзеге асырылатын болады.

Бұл бастаманың негізгі мақсаты:

• нақты сектор кәсіпорындарына қаржыландыру нарығын бұрмаламай, қаржыландырушы ұйымдар мен «арбитраж» арасындағы мөлшерлемелер бойынша «каннибализм» (өнімдерді қайталау, қолдау операторлары арасындағы жобалардың миграциясы) тәжірибесін тоқтатып, әділ мөлшерлемені ұсыну;

• субсидиялау тәжірибесінен біртіндеп кете отырып, ел бюджетіне жүктемені азайту. 

2025 жылы экономиканы 8 трлн теңгеге дейін қолдау Холдинг жобаларының ЖІӨ-нің 1,3%-ға дейін өсуіне қосымша үлес қосуына мүмкіндік береді. 

Сондай-ақ, ірі бизнеске арналған кепілдік қоры құрылады. 

«Механизмнің мәні мынада: мемлекет ірі жобаларға бағытталған кредиттер немесе инвестициялар бойынша қаржылық тәуекелдердің бір бөлігін өзіне алады. Кепілдік жеке меншік және мемлекеттік қатысушылар үшін қаржыландырудың тартымдылығы мен қолжетімділігін арттыруға көмектеседі», — деп түсіндірді Рустам Қарағойшин. 

Осы мақсаттар үшін Холдинг жанынан құны 7 млрд теңгеден басталатын ірі бизнес жобаларына арналған арнайы кепілдік беру қоры құрылады. Бұл қор ірі және стратегиялық маңызды жобаларды жеткілікті кепілмен қамтамасыз ету мәселесін шешу үшін пәрменді құрал болады. 

«Бәйтерек» ҰБХ» АҚ басқарма төрағасының айтуынша, Кепілдік қорының алдын-ала жұмыс істеу механизмі келесідей болмақ. 

Жоба бастамашысы жоба құнының кемінде 20%-ы мөлшерінде өзінің қатысуын қамтамасыз етуі тиіс. Қажет болған жағдайда, «Qazaqstan Investment Corporation» АҚ жобаларды іске асыруда толыққанды әріптес ретінде кәсіпкерлерге үлестік қаржыландыру мүмкіндіктерін ұсынып, мемлекеттік саясат пен бизнестің инвестициялық міндеттемелеріне қойылатын талаптарды ескере отырып, private equity дамытуға көңіл бөледі.

Жоба құнының қалған 80%-ы екінші деңгейлі банктердің және Қазақстан Даму банкінің несиесі есебінен қаржыландырылады. Бұл ретте, кредиторлар үшін Холдингтің кепілдігі қаржыландыру сомасының 30%-ына дейін болады.

Екінші деңгейлі банктер үшін бұл кредит көлемін ұлғайтуға және кепіл жеткіліксіз болған кезде несие беру тәуекелдерін төмендетуге мүмкіндік береді.

Бұдан бөлек, өңдеу өнеркәсібі секторларына кепілдіктер берілмекші, кепілдіктердің қайтарылмауы банктердің қызығушылығын арттыруды, ал бизнес субъектілері үшін кепілдіктердің ақылы болуы – кәсіпкерлердің жауапкершілігін арттыруды көздейді.

«Үкіметтің жуырдағы отырысында айтылған Мемлекет басшысының тапсырмасы шеңберінде биыл шағын және орта бизнеске арналған кепілдік қорын іске қосу жоспарланып отыр. Кепілдік қорының капиталы «Даму» қорының капиталынан, ЕДБ-нің жыл сайынғы міндетті жарналарынан, сондай-ақ мемлекеттің, ірі компаниялардың және басқа да мүдделі ұйымдардың қаражатынан қалыптасады», — деді спикер.

Кепілдік қорын құру шеңберінде, «Даму» қорының функциялары жаңа міндеттермен толықтырылатын болады, атап айтқанда кепілдік беру құралы бойынша өнім желісі кеңейтіледі, ұсынылатын кепілдіктердің мөлшері ұлғайтылады, кепілдік берілетін экономика секторларының тізбесі кеңейтіледі. Жаңа өнімдер бойынша кепілдіктер қайтарымсыздық және шартсыздық принциптерімен шығарылмақшы. 

«Кепілдік қорының іске қосылуы 2027 жылға қарай кепілдіктер портфелін 1 трлн теңгеге дейін ұлғайтуға (2024 жылға қарағанда +148%) және жыл сайын 50 мыңнан астам жобаны қолдауға мүмкіндік береді, бұл 2024 жылғы көрсеткіштен бес есе көп. Бұл ретте, елге инфляция импортын төмендететін жобаларға негізгі басымдық беріледті», — деп атап өтті Рустам Қарағойшин. 

Айта кетейік, 2025-2029 жылдарға арналған «Энергетикалық және коммуналдық секторларды жаңғырту» ұлттық жобасын іске асыру шеңберінде «Бәйтерек» холдингі қаржы операторы болып айқындалған.

Осылайша, Холдинг табиғи монополиялар субъектілерінің қызметін қолдау мақсатында, Қазақстанның Даму Банкінің, ЕДБ-нің, сондай-ақ Қазақстан тұрғын үй компаниясының облигациялық қарыздары арқылы және нарықтың өзге де қатысушыларының қаржы құралдарын қолданатын болады. Сонымен қатар бюджеттік кредит беру, қаржы операторының жеке сектордағы табиғи монополиялар субъектілерінің облигацияларын сатып алуы, сондай-ақ Өнеркәсіпті дамыту қоры арқылы лизингтік қаржыландыру есебінен табиғи монополиялар субъектілерін қаржыландыру көзделген. 

Бұдан бөлек, Қазақстан тұрғын үй компаниясы табиғи монополиялар субъектілеріне субсидия беру жөніндегі агент болады.

«Ұлттық жобаның міндеттерін орындау үшін Холдинг табиғи монополиялар субъектілерінің жобаларын бес жыл ішінде 4,7 трлн теңгеге қаржыландыруды жоспарлап отыр. Бұл ретте, “қызыл аймақтарды” жабу қажеттілігіне қарай, 2025 жылы тиісті қаржыландыру 283 млрд теңге. Жалпы, бүгінгі таңда, Холдингтің перспективалы жобаларының құны 25 трлн теңгеден асып отыр, сұралып отырған қаржыландыру сомасы 10 трлн теңге дейін», — деді «Бәйтерек» ҰБХ» АҚ басқарма төрағасы. 

Оның ішінде, қаржыландыру сомасы 8,4 трлн теңге болатын инвестициялық жобалар және айналым капиталын қолдау бағдарламалары – 1,6 трлн теңге мөлшерінде, оның ішінде АӨК бойынша 700 млрд теңге субсидияланатын мөлшерлеме шеңберінде қалады, қалғаны нарықтық мөлшерлеме бойынша.

Холдинг тарапынан кепілдендірілуі мүмкін осындай инвестициялық жобаларды қаржыландырудың болжамды сомасы 6 трлн теңгені құрайды.

Ірі жобалардың ішінде мыналарды атап өтуге болады:

• «Qarmet» АҚ жаңғырту (548 млрд теңге);

• «ССГПО» АҚ жобасы – «Ыстық брикеттелген темір өндіру зауытын салу (1-кезек) – (360 млрд теңге);

• «Еурохим Қаратау» ЖШС жобасы – Минералды тыңайтқыштар мен индустриялық өнімдерді шығарыру зауытын салу және пайдалану (324 млрд теңге);

• Qazaq Kalium Ltd. ЖК жобасы – «Сатимола» кен орны базасында калий тұздарын өндіретін байыту-өндірістік кешен салу (300 млрд теңге);

• «Бутадиен» ЖШС жобасы – «Бутадиен және оның өнімдерін өндіру» (297 млрд теңге);

• «Silleno» ЖШС жобасы – «Полиэтилен өндіретін зауыт салу» (249 млрд теңге);

• «Kazak Protein (Tiryaki Agro)» ЖШС жобасы – «Дәнді және дәнді-бұршақты дақылдарды терең өңдеу кешенін салу» (132 млрд теңге), және басқалары. 

«Мемлекет басшысының тапсырмасына сәйкес, «Аграрлық несие корпорациясы» АҚ арқылы көктемгі егіс және өнім жинау жұмыстарына жеңілдікпен кредит беру көлемі 700 млрд теңгеге жетеді, қазірдің өзінде 202 млрд теңге берілді. Оның 100 млрд теңгесі өткен жылдың желтоқсан айында алдын ала бөлінген. Кепіл жетіспеген кезде фермерлер “Даму” қорының кепілдіктерін пайдалана алады», — деп атап өтті Рустам Қарағойшин.

Сонымен қатар машина-трактор паркін жаңарту қарқынын арттыру үшін «ҚазАгроҚаржы» АҚ жылдық 5% мөлшерлеме бойынша отандық өндірістің ауыл шаруашылығы техникасына жеңілдікпен лизинг беру бағдарламасы іске қосты. Импортқа тәуелділікті төмендету және бағаны тұрақтандыру міндеттерін шешуге басымдық беріле отырып, агроөнеркәсіп кешеніндегі инвестициялық жобаларды қаржыландыру жалғасады. 

Экспорттық стратегия шеңберінде отандық өндірушілер үшін сақтандыру, қайта сақтандыру және кепілдіктер құралдары кеңейтілуде. Жаңа нарықтарға шығу және қазақстандық экспорт үшін кешенді шешімдер ұсыну маңызды міндет болып отыр. 

Осыған байланысты, Холдинг нысаналы көлемі $200 – $500 млн болатын сауда қорын іске қосады және экспортқа бағдарланған жобалар пулын қалыптастырады, оның ішінде құс шаруашылығы кәсіпорындары мен өсімдік шаруашылығын дамыту бар.

Экспорттың негізгі бағыттары:

• экспорттық арналарды кеңейту үшін өсімдік шаруашылығы өнімдерінің (дәнді, майлы және бұршақ дақылдары) ірі өндірушілері мен трейдерлерін шоғырландыру;

• тұрақты экспорттық жеткізу тізбегін құру және экспорт географиясын кеңейту (ҚХР, Орталық Азия, ЕО);

• баға белгілеудегі алыпсатарлық факторларды төмендету және нарықты тұрақтандыру;

• ірі шетелдік сатып алушылармен серіктестік (COFCO және басқалар);

• инвестициялық қолдау және сауда қызметіне жеке секторды тарту;

• агроөндірушілер үшін көлік-логистикалық қызметтер бойынша жағдайды жақсарту.