ТМД-ға қатысушы мемлекеттердің азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету саласындағы ынтымақтастық мәселелері жөніндегі министрлік конференциясы 20 қазанда KazAgro/KazFarm-2023 халықаралық ауыл шаруашылығы көрмесі аясында өтті. Конференцияға ТМД атқарушы комитетінің, Армения, Беларусь, Әзірбайжан, Қырғызстан, Ресей, Тәжікстан, Түрікменстан, Өзбекстан, сондай-ақ ҚР-дағы БҰҰ Азық-түлік және ауыл шаруашылығы ұйымының (ФАО) байланыс және серіктестік бюросының өкілдері қатысты.

Конференцияны Қазақстанның Ауыл шаруашылығы министрі Айдарбек Сапаров ашты.

АШМ басшысы қонақтарды қарсы алып, Министрлік конференциясын өткізу ҚР Президенті Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаевтың бастамасы екенін еске салды. Осыдан кейін Айдарбек Сапаров ТМД Бас хатшысының орынбасары Ильхом Нематовқа сөз берді. Ол конференция дамудың жаңа жолдарын, экономикалық өсудің қосымша ресурстарын іздеуді және ынтымақтастықтың стандартты емес тетіктерін әзірлеуді талап ететін қиын уақытта өтіп жатқанын атап өтті. Ильхом Нематов соңғы жылдары әлемдік экономика және даму орталығы Азия-Тынық мұхиты аймағына және оның негізгі бөлігі – Еуразияға көшіп келе жатқанын айтты.

«Достастық елдері дәнді дақылдар мен өсімдік майларының, минералды тыңайтқыштардың, сирек металдар мен энергетикалық ресурстардың әлемдік нарықтарына негізгі жеткізушілер, онсыз агроөнеркәсіп кешенін дамыту мүмкін емес. ТМД мемлекеттерінде теміржол және автокөлік коммуникациясы, энергетика, өнеркәсіп және электр байланысы саласында жақсы жұмыс істейтін бәсекелестік инфрақұрылым қалыптасқанын атап өткім келеді. Біздің мемлекеттеріміздің өзара іс-қимылының басым бағыты азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету», - деді ТМД хатшысының орынбасары.

Ильхом Нематов ТМД алаңында елдер агроөнеркәсіп кешенін тұрақтандыру және тұрақты дамуын қамтамасыз ету бойынша бірлескен іс-қимылдарды үйлестіретінін және күш-жігерді біріктіретінін, сондай-ақ ауыл шаруашылығы саласында бірқатар салалық кеңестер табысты жұмыс істейтінін атап өтті. Бұдан бөлек, 1993 жылғы 29 наурыздағы агроөнеркәсіп кешенінің мәселелері бойынша мемлекетаралық өзара қатынастар туралы келісімді өзектендіру мәселесі пысықталуда.

Бұдан әрі қабылдаушы тараптың құқықтары негізінде министр Айдарбек Сапаров конференцияға қатысушыларна Достастық шеңберіндегі Қазақстан ынтымақтастығы тәжірибесімен және азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету бойынша қабылданып жатқан шараларды таныстырды.

АШМ басшысы азық-түлік қауіпсіздігі климаттың өзгеруі, пандемия, саяси және экономикалық тұрақсыздық сияқты жаңа жаһандық сын-қатерлер жағдайында әлемнің көптеген елдері үшін ерекше маңызға ие болып отырғанын атап өтті. Осыны, сондай-ақ әлемдік трендтерді ескере отырып, 2023 жылы Қазақстан саланы басқарудың негізгі тәсілдерін қайта қарады. Осылайша, ауыл шаруашылығы өндірісін жеделдетіп әртараптандыруға, агротехнологияларды, оның ішінде су үнемдеу технологияларын енгізуді ынталандыруға, ауыл шаруашылығы техникасын жаңартуға, ауыл шаруашылығы жануарларының генетикалық әлеуетін арттыруға, қайта бөлінген жоғары өндірістерді қоса алғанда, ауыл шаруашылығы өнімдерін қайта өңдеуді дамытуға баса назар аударылатын болады.

Бұдан әрі министр статистикалық мәліметтермен бөлісті: 2022 жылы ТМД елдерімен Қазақстанның АӨК өнімінің жалпы тауар айналымы 23%-ға ұлғайып, 6,5 млрд АҚШ долларына жетті. Бұл Қазақстанның АӨК өнімінің жалпы тауар айналымының 60%-ын құрайды. Бұл ретте ТМД елдеріне экспорт өткен жылы 3 млрд АҚШ долларын құрап, 27%-ға ұлғайды. Бұл республиканың АӨК экспортының 56%-ы. Сонымен бірге Қазақстан Достастық елдерінен АӨК өнімдерін 3,5 млрд АҚШ долларына сатып алды, бұл республиканың барлық импортының 67%-ын құрайды. Алайда, өзара сауда көлемін ұлғайту үшін сауда шектеулерін, оның ішінде ветеринариялық және фитосанитариялық кедергілерді алып тастау жөніндегі жұмысты жалғастыру қажет.

«Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы елдеріндегі аграрлық сектордың серпінді дамуы бізге азық-түлік қауіпсіздігін белсенді нығайтып қана қоймай, әлемдік азық-түлік нарығында маңызды рөл атқаруға мүмкіндік береді. Көптеген позициялар бойынша Достастық елдерінің әлемдік өндірістегі үлесі 10% - дан 30% - ға дейін. Мысалы, қант қызылшасын өндіру бойынша – 27%, картоп бойынша – 17,5% және басқа да позициялар бар. Сондықтан біз өңірде де, одан тыс жерлерде де ауыл шаруашылығы өнімдерінің саудасын кеңейтуді ынталандыруымыз керек», - деп атап өтті АШМ басшысы.

Министр сөзінің келесі тармағы тұқым шаруашылығын дамыту мәселесі болды. Президент Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаевтың тапсырмасы бойынша Қазақстан Республикасының 2023-2027 жылдарға арналған селекция мен тұқым шаруашылығын дамыту жөніндегі кешенді жоспары әзірленді. Ол климаттың өзгеруіне бейімделген отандық селекция жүйесін, тұқым сапасын бақылау жөніндегі бірыңғай мамандандырылған органды құру, сондай-ақ қадағалаудың ақпараттық жүйесін құру жөніндегі шараларды қамтиды. Бұл стратегиялық маңызды саланы дамытуда Достастық елдерінің тәжірибесі және селекционерлер мен тұқым өсірушілердің күш-жігерін біріктіру қажет.

Айдарбек Сапаров су ресурстары үшін бәсекелестікті күшейте отырып, суға жаһандық сұранысты арттыратын климаттың өзгеруі мәселесін де айналып өткен жоқ. Су тапшылығының өсуі, климаттың өзгеруі, экономикалық белсенділіктің күшеюі әлеуметтік-экономикалық проблемалардың себебі болуы мүмкін.

«Сондықтан бүгін біз су ресурстарын сақтауға және оларды тиімді пайдалануға ықпал ететін су саласын дамыту стратегияларымызды бірлесіп қайта қарауымыз қажет. Біз ортақ су ресурстарын басқару саласындағы табысты трансшекаралық ынтымақтастықты жалғастыруымыз керек. Біз тату көршілік қарым-қатынасты сақтауға міндеттіміз және ынтымақтастығымызды әртараптандыруға ұмтыламыз», - деп түйіндеді сөзін Айдарбек Сапаров.

Конференцияда барлық шақырылған елдердің өкілдері сөз сөйлеп, азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету бойынша ынтымақтастықтың өзекті мәселелері туралы айтты. Кездесу қорытындысы бойынша конференцияға қатысушылар қорытынды құжатты қабылдайды.