Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігінде Ерекше тапсырмалар жөніндегі елшісі Алуа Надірқұлованың төрағалығымен «Адам өлшемі жөніндегі диалог алаңы» консультативтік-кеңесші органының отырысы өтті. Отырыста күн тәртібіндегі екі негізгі мәселе – гендерлік теңдік пен ерлер мен әйелдер үшін тең мүмкіндіктерді қамтамасыз ету, сондай-ақ әйелдерге қатысты зорлық-зомбылықпен күрес талқыланды.

Іс-шараға Парламент Мәжілісі депутаттары, ҚР Президенті жанындағы Адам құқықтары жөніндегі комиссияның, Адам құқықтары жөніндегі ұлттық орталықтың (Адам құқықтары жөніндегі уәкіл аппаратының), мүдделі мемлекеттік органдардың (Мәдениет және ақпарат министрлігі, Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі, Ұлттық экономика министрлігі, Ішкі істер министрлігі, Денсаулық сақтау министрлігі және т.б.), әйелдердің құқықтарын қорғау саласында жұмыс істейтін қазақстандық үкіметтік емес ұйымдардың өкілдері, сондай-ақ БҰҰ Даму бағдарламасы (БҰҰ ДБ) мен БҰҰ-Әйелдер секілді халықаралық ұйымдардың байқаушылары қатысты.

Отырыс Мәдениет және ақпарат министрлігіне қарасты Жастар және отбасы істері комитеті төрағасының орынбасары Лира Раисованың баяндамасымен ашылды. Ол Қазақстанның әділеттілік пен инклюзивтілік қағидаттарына берік ұстанымын және гендерлік теңдікті қамтамасыз ету жөніндегі жаһандық бастамаларды белсенді түрде ілгерілетіп отырғанын атап өтті. Халықаралық серіктестер Қазақстанның «Теңдік ұрпағы» форумының Іс-қимыл коалицияларын жүзеге асыруға және «Пекин+30» процесіне қосқан жаһандық үлесін жоғары бағалайтыны айтылды.

Қатысушылар Қазақстанда әйелдердің мүддесі үшін ұлттық заңнаманы жетілдіру бойынша ауқымды жұмыс жүргізілгені туралы хабардар етілді. 2024 жылғы 16 маусымда «Әйелдердің құқықтарын қамтамасыз ету және балалардың қауіпсіздігі мәселелері бойынша» ҚР Заңы күшіне енгені аталып өтті. Осы заңның арқасында Қазақстан ТМД-да әйелдер мен балаларға қатысты зорлық-зомбылыққа қарсы озық шараларды енгізген алғашқы ел болды.

Күн тәртібіндегі бірінші мәселені талқылау барысында Ұлттық экономика министрлігінің Әлеуметтік сала, құқық қорғау және арнайы органдарды дамыту департаментінің директоры Саят Кенебаев әйелдердің экономикалық құқықтары мен мүмкіндіктерін кеңейту бойынша негізгі шараларды таныстырды. Оның ішінде мемлекеттік қатысы бар компаниялардың басқару органдарында әйелдердің үлесін кезең-кезеңімен 30%-ға дейін арттыру көзделген. Басқарушылық деңгейде әйелдердің өкілдігін арттыруға бағытталған нысаналы көрсеткіштер айқындалды – бұл тек атқарушы лауазымдарда ғана емес, сондай-ақ компаниялардың директорлар кеңесінде де жүзеге аспақ. 2024 жылдың соңында шағын және орта бизнес субъектілеріндегі әйелдердің үлесі 48,1%-ды құрағаны айтылды, бұл олардың ел экономикасына қосып отырған үлесінің артып келе жатқанын көрсетеді.

Адам құқықтары жөніндегі ұлттық орталықтың өкілі Ажар Сүлейменова Омбудсмен кеңсесі дайындаған тұрмыстық зорлық-зомбылыққа қарсы арнайы баяндама туралы хабарлады. Ол шалғай өңірлерде дағдарыс орталықтарының жеткіліксіз қамтылу мәселесіне назар аударды. Сондай-ақ қолайсыз отбасыларды жедел анықтау және оларға мақсатты көмек көрсету үшін ведомствоаралық үйлестіруді күшейту ұсынылды. Бұдан бөлек құқық бұзушылармен жұмыс істеудің маңыздылығы аталып өтіп, агрессорларға арналған түзету бағдарламаларын кеңейту және жалғастыру қажеттігі айтылды.

Отырыста Ішкі істер министрлігінің өкілі Әсемгүл Алибаева жаңа заңнамалық шараларды іске асыруына жан-жақты тоқталды. 2024 жылғы сәуірде қабылданған заңның тұрмыстық зорлық-зомбылықтан қорғау тетіктерін едәуір күшейткені айтылды. Қылмыстық кодекске қайта енгізілген өзгерістердің ішінде көмекке мұқтаж немесе материалдық тұрғыдан тәуелді адамдарға қатысты жасалған ұрып-соғу және денсаулыққа қасақана жеңіл зиян келтіру үшін жауапкершілік қарастырылған баптар бар – олар көбінесе тұрмыстық зорлық-зомбылық жағдайларында қолданылады. ІІМ мәліметінше, Президенттің тапсырмасы бойынша әйелдер мен балаларды зорлық-зомбылықтан қорғау жөніндегі арнайы полиция бөлімшелерінің жұмысы қайта жанданды. Сонымен қатар жыныстық қылмыстарды тергеу үшін әйел-тергеушілер институты енгізілуде.

Отырыс барысында Мемлекет басшысының Қылмыстық кодекске адаммен некеге тұру мақсатында ұрлауға («қыз алып қашу») байланысты жеке бап енгізу туралы бастамасы ерекше қызығушылық тудырды. Осы ұсыныс Бас прокуратураның қолдауына ие болды және қазіргі уақытта мүдделі мемлекеттік органдармен бірге тиісті түзетулер әзірленіп жатыр.

Жалпы, отырыс ашық және конструктивті түрде өтті. Мемлекеттік органдар мен үкіметтік емес ұйымдардың өкілдері пікір алмасып, бар мәселелерді айқындап, оларды жүйелі деңгейде шешу бойынша нақты ұсыныстар ұсынды.

«Адам өлшемі жөніндегі диалог алаңы» консультативтік-кеңесші органы 2013 жылы ҚР Сыртқы істер министрлігінің бастамасымен құрылған. Бұл алаң үкімет пен азаматтық сектор арасындағы диалогты дамытуға арналған тиімді құрал ретінде өз жұмысын атқаруда. Мұнда адам құқықтарын қорғау саласындағы өзекті мәселелер халықаралық ұйымдар мен дипломатиялық корпус өкілдерінің (БҰҰ ДБ, БҰҰ Адам құқықтары жөніндегі Жоғарғы комиссарының басқармасы, ЕҚЫҰ және т.б.) байқаушылар ретінде қатысуымен талқыланады.