Абай облысы Президент Жарлығына сәйкес 2022 жылғы маусымда құрылды. Өңір бай тарихи-мәдени мұрасымен және зор әлеуетімен бірегей. Қордаланған мәселелердің қалай шешіліп жатқаны,  облыстың 2023 жылы қандай нәтижелерге қол жеткізгені, қандай жаңалықтар енгізіліп жатқаны туралы ОКҚ мен ел өңірлерінің бірлескен жобасы аясындағы өтіп бара жатқан жылдың қорытындылары бойынша кезекті материалдан оқыңыздар.

Әлеуметтік-экономикалық дамудың серпінді жылы

Жыл ішінде әлеуметтік-экономикалық даму көрсеткіштер өсті.

Құрылыс саласында өсім 139%, көлік – 109,1%, өнеркәсіп – 105,9%, сауда – 102%, ауыл шаруашылығы – 102,9%-ды құрады.

Абай өңірінің бай ресурстары мен тарихи қалыптасқан өндірістік дәстүрлері бар, бұл өнеркәсіптік әлеуетті, оның ішінде тамақ және жеңіл өнеркәсіпті дамытуға мүмкіндік береді.

Өңдеу өнеркәсібінде 7 мың жұмыс орнын құрумен 750 миллиард теңгеге 30 инвестициялық жобаның пулы қалыптастырылды. Биыл 20,1 миллиард теңгені құрайтын 4 жоба іске қосылып, 700-ден астам жұмыс орны құрылды. Осылайша, Көкпекті ауданында Семейден бөлек Астана мен Алматы қалаларына да жеткізілетін балық өңдеу цехы іске қосылды. Іске асырылған жобалардың ішінде мыс өндіру және катодты мыс өңдеу зауыты да бар. Цемент зауыты қайта жаңғыртылып, жаңартылып, ет жартылай фабрикаттарын шығаратын цех жұмыс істеп тұр. Іске қосылған кәсіпорындар өніміндегі қазақстандық қамту деңгейі 100%-ды құрайды.

Облыста шағын және орта бизнесті дамытуға жағдай жасалуда. 59 мыңға жуық шағын кәсіпкерлік субъектілері тіркелген, оның 53 907 бірлігі жұмыс істеп тұрған кәсіпорындар. Оларда жұмыспен қамтылғандар саны 102 мың адамды құрап, 396,4 миллион теңгенің өнімі шығарылды.

Жалпы облыстың бюджетіне өз кірістері бойынша 137,3% өсу қарқынымен 99,3 миллиард теңге түсті

Облыс орталығы Семей қаласының бюджеті өткен жылмен салыстырғанда 42,9%-ға артық. Биыл ол 101,9 миллиард теңгені құрады.

Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың тапсырмасы бойынша Семей қаласын дамытудың Бас жоспары әзірленуде.

Өңірдің агроөнеркәсіп кешені: ет және сүт бағытындағы мал шаруашылығы, өсімдік шаруашылығы

Жалпы, Абай облысының агроөнеркәсіп кешенінде 8494 ауыл шаруашылығы құрылымы жұмыс істейді.

2023 жылдың қорытындысы бойынша суару жүйелерін, бордақылау алаңдарын салу, асыл тұқымды мал сатып алу бойынша 7 жоба іске қосылды.

Ауыл тұрғындарының кірісін арттыру бағдарламасын жүзеге асыру аясында 363 өтінім қаралып, жалпы құны 2 059 млн теңге мөлшерінде несие берілді. Берілген несиелердің негізгі бағыты мал шаруашылығы болып табылады. Бұл өз нәтижесін беріп отыр. 2023 жылғы 1 желтоқсандағы жағдай бойынша облыста өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда мал басының өсу үрдісі байқалады.

Еттің барлық түрін өндіруде малдың сойыс шығымы 2%-ға ұлғайып, 83,6 мың тоннаны, сүт өндіру 4%-ға өсіп, 562,1 мың тоннаны құрады.

Өңірде ауыл шаруашылығын дамытуға мемлекет меншігіне қайтарылған жергілікті шаруаларға пайдаланылмай жатқан жерлерді беру де ықпал етуде. Бүгінгі таңда пайдаланылмай жатқан 255,5 мың га жер мемлекет меншігіне қайтарылды, оның 46,2 мың га ауыл шаруашылығы мақсатына берілді.

Өңірде ауыл шаруашылығын дамыту ауылдар мен ауылдардағы халықты жұмыспен қамтуға, өмір сүру деңгейін арттыруға мүмкіндік береді.

Білім беру және денсаулық

Биыл 70 мектеп 86 жаңа модификациядағы кабинетпен жабдықталды, 11 білім беру ұйымында күрделі жөндеу, 143 мектепте ағымдағы жөндеу жұмыстары жүргізілді.

Абай облысында «Жайлы мектеп» ұлттық жобасы аясында 2023 жылы 3 мың оқушыға арналған 5 мектептің құрылысы басталды.

Сонымен бірге, биыл облыста жаңа форматтағы екі жаңа мектеп ашылды. Мемлекет басшысының тапсырмасы аясында Шәкәрім атындағы университет базасында – «Shakarim High Schoоl» және Ә.Бөкейханов атындағы университет базасында 10, 11 сынып бағдарламалары бойынша «Abay IT-School» инновациялық мектептер ашылды. «Shakarim High Schoоl» тілдерді тереңдетіп оқытуға, педагогикалық қызметті жүргізуге және IT бағытына бағдарланған. Қазіргі таңда 144 адам білім алуда. «Abay IT-School» қызметі оқушыларды IT индустриясында мансап бастауға, SAT/IELTS емтихандарын сәтті тапсыруға және әлемнің жетекші университеттеріне түсуге дайындауға бағытталған. Мектепте жаратылыстану-математикалық пәндер үш тілде тереңдетіп оқытылады. «Aбай IT-VALLEY» өңірлік технологиялық кластерімен ынтымақтастық IT-технологияларды қолдануға ықпал ететін оқу үдерісі мен индустрияның арасында тікелей байланыс орнатуға мүмкіндік береді.

«Ауыл – Ел бесігі» бағдарламасы аясында Абай ауданы Кеңгірбай би ауылының Қарашоқы шатқалында балалар лагерінің және Үржар ауданы Мақаншы ауылында 140 орындық балабақшаның құрылысы жүргізілуде.

Ал Семейде «Асыл Мирас» аутизмі бар балаларды қолдау орталығы ашылды, оған жылына 300-ге жуық бала бара алады.

Абай облысында білім беруді дамыту бойынша қабылданып жатқан шаралар балалардың заманауи әдістер мен технологияларды пайдалана отырып, қолайлы жағдайда білім алуына мүмкіндік береді, бұл өз нәтижесін беруде. Мысалы, биыл «WorldSkills Kazakhstan 2023» VІІІ республикалық кәсіпқой чемпионатының командалық есебінде Абай облысының құрама командасы 1-ші орын алды, былтыр балалар 3-ші орынға табан тіреген болатын. Сондай-ақ өңір робототехника, бағдарламалау және инновациялық технологиялар бойынша «Almaty Tech Cup-2023» ІХ халықаралық ашық чемпионатында 1-орын иеленді.

Оқушылардың жоғары нәтижелері облыстың үлкен зияткерлік әлеуетін, дамуға, жаңа белестерді бағындыруға деген ұмтылысын шыңдайды.

Өңірдегі денсаулық сақтау саласында қалалық және ауылдық медицинаға көп көңіл бөлінеді.

Семейде қосымша медициналық мекемелерге деген сұраныс ескеріліп, 6 денсаулық сақтау нысаны құрылысының жобалау-сметалық құжаттамасы әзірленуде.

«Ауылдық денсаулық сақтауды жаңғырту» ұлттық жобасы аясында 65 МСАК объектілерін салу жоспарланып отыр.

Өңірдің денсаулық сақтау саласының қызметкерлері қашан болмасын жақсы жағынан көрінеді. Мысалы, биыл Аягөз ауданындағы көп бейінді орталық аудандық ауруханасында жоғары технологиялық 32 медициналық ота жасалды. Ал Семейдегі Ядролық медицина және онкология орталығы сүйек-буын жүйесін зерттеу мүмкіндіктерін кеңейтуде – радиоизотопты диагностика бөлімінің жұмысына сүйек метастаздарын, дегенеративті ауруларды, травматикалық өзгерістерді, қабыну процестерін тиімді анықтауға және сүйектердегі қатерсіз және қатерлі өзгерістерді ажыратуға мүмкіндік беретін заманауи және жоғары технологиялық зерттеу әдісі енгізіліп жатыр. Бұл, әрине, ядролық медицинаның дамуының жаңа кезеңі, себебі бүгінде мұндай зерттеулер Қазақстанда Семей қаласындағы Орталықта және Астанадағы екі емханада ғана жүргізіледі.

Сондай-ақ Семейде еліміздегі мүгедектігі бар жандарға арналған алғашқы заманауи оңалту орталығы ашылды. Орталық 150 орынға есептелген, балаларға және 1, 2 топтағы мүгедектігі бар жандарға арналған, сондай-ақ басқа қалалардан келген адамдарға 1 айдан 6 айға дейін уақытша тұратын жартылай стационары бар.  

Сонымен қатар, «Дипломмен ауылға!» бағдарламасын жүзеге асыру жалғасуда. 2023 жылы 18 жас дәрігер ауылдық жерлерге жұмысқа аттанды, оларға әлеуметтік қолдау шаралары көрсетілді.

Көлік және логистика, құрылыс және ТҮКШ

Абай облысы көлік-логистикалық тұрғыдан қолайлы жерде орналасқан, бұл көршілес өңірлер және Қытай, Ресей елдері арасындағы сауда-экономикалық қарым-қатынастарды дамытуға мүмкіндік береді. Өңірдің көлік-логистикалық әлеуетін нығайту үшін тиісті көлік инфрақұрылымын құру қажет.

Биыл 758 шақырым жолда және 3 көпірде құрылыс-монтаждау жұмыстары жүргізілді.

Абай облысын дамытудың кешенді жоспарын жүзеге асыру аясында Семей қаласында жаңа көпірдің құрылысы жалғасуда. Жаңа өткел салынғаннан кейін мультипликативті нәтижеге қол жеткізіледі деп күтілуде: негізгі көшелердегі кептелістер жойылып, қаланы жүк тасымалдауға арналған транзиттік хабқа айналдыру жұмыстары жалғасады, жол қозғалысының эргономикасы жақсарып, логистика жеңілдетіледі.

Мемлекет басшысының тапсырмасы бойынша ұзындығы 272 шақырымды құрайтын «Бақты-Аягөз» теміржол желісін салудың ТЭН-і әзірленді.

Қазіргі уақытта Абай облысында құрылыс қарқынды жүріп жатыр, тұрғын үй құрылысы мен әлеуметтік құрылыс дамып келеді.

2023 жылы қаржыландырудың барлық көздерін пайдалана отырып, жалпы ауданы 279,2 мың шаршы метрді құрайтын 55 көппәтерлі тұрғын үй салынып жатыр. Сондай-ақ Абай облысында жұмыс істейтін жастарға арналған «Абай жастары» өңірлік ипотекалық несиелеу бағдарламасы жүзеге асырылды.

Осы жылдың 11 айында облыстың қала және аудан әкімдіктерімен 636 отбасы баспанамен қамтамасыз етілді.

Сонымен бірге, Мемлекет басшысының тапсырмасы бойынша ЖЭО-3 құрылысының техникалық-экономикалық негіздемесі әзірленіп жатыр. Жұмыстарды осы жылдың соңына дейін аяқтау көзделген. Жылу көздері мен жылу желілерін қайта құру бойынша қабылданған шаралар, сондай-ақ жоспарланып отырған ЖЭО-3 құрылысы Семей қаласы мен облыс тұрғындарын жылумен қамтамасыз етудің көп жылдық мәселесін шешетін болады.

Бір жарым жыл бұрын құрылған Абай облысында әлеуметтік-экономикалық дамудың негізгі көрсеткіштерінің жүйелі түрде артып келе жатқанын атап өтуге болады, өңірде әлеуметтік маңызы бар барлық салаларға, сонымен қатар абаттандыруға көңіл бөлініп отыр. Жоспарланған және қазірдің өзінде іске асырылған жобалар халықтың тұрмыс деңгейін жақсарта алады. Өңірдің 2023 жылғы даму қорытындылары облыстың қайта өрлегенін көрсетеді.