Қазақстанның энергетикалық кешенін дамыту векторларының бірі ретінде соңғы жылдары жаңартылатын энергия көздері позициялануда.

ЖЭК дамуын мемлекеттік қолдаудың қолданыстағы жүйесі Қазақстан Республикасының заңнамасында 2009 жылдан бастап бекітілген.

Жалпы, соңғы жылдары әлемдік тәжірибелерді ескере отырып, ЖЭК секторындағы инвестициялық ахуалды жақсарту бойынша, сондай-ақ ЖЭК дамыту бойынша жүйелі шаралар қабылдауға бағытталған мемлекеттік саясатты белсенді жүргізу жолымен елеулі қадамдар жасалғанын атап өтуге болады.

Қазіргі уақытта республикада белгіленген қуаты 2 903,7 МВт болатын 148 ЖЭК нысаны (100 кВт-тан жоғары) жұмыс істейді:

– қуаттылығы-1 409,55 МВт жел электр станцияларының 59 нысаны;

– қуаттылығы-1 222,61 МВт күн электр станцияларының 46 нысаны;

– қуаты 269,785 МВт болатын 40 су электр станцияларының нысаны;

– қуаты 1,77 МВт болатын биогаз электр станцияларының 3 объектісі.

2024 жылдың 1 жартыжылдығының қорытындысы бойынша жаңартылатын энергетика объектілері өндірген электр энергиясының көлемі 3,896 млрд. кВт/сағ (ЖЭС – 2325 млн. кВт/сағ; КЭС-974,9 млн. кВт/сағ; СЭС – 595,36 млн.кВт/сағ; БиоЭС – 0,43 млн. кВт/сағ құрады) немесе электр энергиясын өндірудің жалпы көлемінің 6,47%.

ҚЕАО-мен жасалған шарттарға сәйкес қуаттылығы 1 231 МВт болатын 50 ЖЭК жобасын пайдалануға беру жоспарлануда.

2023 жылдың қорытындысы бойынша жалпы белгіленген қуаттылығы 495,57 МВт 16 ЖЭК объектісі пайдалануға берілді: Ақмола облысы мен Жетісу облысында жалпы қуаттылығы 437,1 МВт 12 ЖЭС, Алматы және Түркістан облыстарында жалпы қуаттылығы 3,7 МВт 2 СЭС және Түркістан облысында қуаттылығы 54,77 МВт 2 КЭС.

2018 жылдан бастап ЖЭК жобаларын іске асыру үшін іріктеу аукциондық тетік бойынша өтеді. Бұл бір жағынан жобалар мен инвесторларды іріктеу процесін ашық әрі түсінікті етуге, екінші жағынан ЖЭК қуатын енгізуден соңғы тұтынушылардың тарифтеріне әсерін барынша азайтуға мүмкіндік беретін неғұрлым тиімді технологиялар мен жобаларға ставка жасауға мүмкіндік берді.

2018 - 2023 жылдардағы аукциондық халықаралық сауда-саттық жиынтық қуаты 3255 МВт ЖЭК жобалары үшін электрондық форматта өткізілді.

Сауда-саттыққа 13 елден 260-қа жуық компания қатысты: Қазақстан, Қытай, Ресей, Түркия, Германия, Франция, Болгария, Италия, БАӘ, Нидерланды, Малайзия, Испания, Сингапур.

2018-2022 жылдардағы аукциондық сауда-саттық қорытындысы бойынша 70 компания 1699 МВт жиынтық қуатына 15-20 жылға ЖЭК электр энергиясын бірыңғай сатып алушымен (ҚЕАО) келісімшартқа қол қойды.

2023 жылғы аукциондардың қорытындысы бойынша белгіленген қуаттылығы 757,2 МВт болатын 38 жеңімпаз компания анықталды, олар ЖЭК электр энергиясын бірыңғай сатып алушымен (ҚЕАО) ұзақ мерзімді шарт жасасуға құқылы.

Анықтама үшін:

Аукциондық бағаның ең жоғары төмендеуі КЭС – 59,8%, ЖЭС – 54 %, ГЭС – 57% және БиоЭС – 0,1% құрады.

Инфрақұрылымның әзірлігін, электр энергиясына қажеттілікті ескере отырып, бірыңғай электр энергетикалық жүйесінің (БЭЖ) аймақтары бойынша нысаналы индикаторларды, барынша жол берілетін қуаттарды ескере отырып, сондай-ақ ЖЭК объектілерін салу туралы инвесторлардың жоспарлау және шешім қабылдауы үшін Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2023 жылғы 23 мамырдағы №187 бұйрығымен 2023-2027 жылдарға арналған аукциондық сауда-саттықты өткізу жоспары мен кестесі бекітілді жылдар (қуаты 6,720 МВт).