Өткен жылдың қорытындысы бойынша Қазақстан мен Қытай арасындағы тауар айналымы 6,8%-ға артып, $43,8 млрд-қа жетті. Өткен жылы ШЫҰ саммитінде екі ел басшылары бұл көрсеткішті $80 млрд-қа жеткізу міндетін қойған болатын.

2024 жылы Қазақстан мен Қытайдың Шэньси провинциясы арасындағы өзара тауар айналымы $382,3 млн-ды құрап, өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда ($157 млн) 2,4 есеге артты.

Қазақстан Республикасының Сауда және интеграция министрі Арман Шаққалиевтің Шэньси провинциясының әкімшілік орталығы Сиань қаласына бизнес-делегацияны бастап баруы – Оңтүстік-Шығыс Азия бағытындағы экспорттық жолда маңызды көлік-логистикалық торап болып саналатын Шэньси провинциясымен сауда-экономикалық және инвестициялық ынтымақтастықты одан әрі тереңдетуге ықпал етті.

Сапардың бірінші күні, 1 сәуірде, ҚКП партия комитетінің хатшысы, Шэньси провинциясы халық өкілдері жиналысының төрағасы Чжао Идэмен кездесу өтті.

«Шанхай ынтымақтастық ұйымының отырысынан кейін әріптесіммен бірге бұл мақсатқа қалай қол жеткізуге болатынын талқыладық және бірлесіп парадигманы өзгерту қажет деген ортақ шешімге келдік. Тек сауда-саттықпен ғана шектелмей, инвестицияларға да көңіл бөліп, бірлескен өндірістерді іске қосуымыз керек. Осы арқылы тауар айналымын арттыру мүмкіндіктері кеңейеді. Біз өңірлендіру қағидатын қолдана бастадық», – деді Арман Шаққалиев.

Нәтижесінде, өткен жылы СИМ басшысы Қытайдың жеті провинциясына сапар жасап, әрқайсысында 3-4 ірі компания анықталып, қытайлық тараппен бірлесіп өзара сауда, өндірістік кооперация және инвестиция тарту бойынша тауарлар тізімі жасалды.

«Чэнду қаласында қол жеткізілген келісімдер нәтижесінде тауар айналымын 50%-дан астамға, ал Нанкинде – 3,5 есеге арттырдық. Шэньси провинциясымен де ынтымақтастық кеңейеді деп сенемін. Біз $490 млн астам сомаға 16 түрлі өнім бойынша ұсыныс әкелдік. 30 күнге дейін визасыз режимнің енгізілуі туризм мен іскерлік байланыстардың дамуына үлкен серпін береді», – деп атап өтті ҚР Сауда және интеграция министрі.

Тараптар мемлекеттер арасындағы ынтымақтастық бірқатар бағыттарда, соның ішінде көлік секторында белсенді дамып келе жатқанын айтты. Өткен жылы Қазақстан арқылы Қытайдан Еуропаға шамамен 300 пойыз жөнелтілсе, 2025 жылдың алғашқы екі айында 111-ден астам пойыз жіберілген.

Қытай Халық Республикасының жоғары оқу орындарында Қазақстаннан 400-ден астам студент білім алуда. Қытайдың Солтүстік-Батыс политехникалық университетінің Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ базасындағы филиалы 56 магистрантты қабылдады.

Екі ел арасындағы ынтымақтастықтың басым бағыттары талқыланды. Ең алдымен, Қытай мен Еуропа арасындағы теміржол қатынасын дамыту жалғасын табады.

«Бірінші бағыт бойынша біз теміржол қатынасы арқылы Қытай – Еуропа бағытында автокөлік, баламалы энергетика және ауыл шаруашылығы өнімдері бойынша сауда саласындағы тауар айналымын кеңейте аламыз. Сонымен қатар, шетелдегі қойма инфрақұрылымын кеңейту бойынша да әріптестікті дамытуға болады. Екінші маңызды бағыт – ауыл шаруашылығы», – деп атап өтті Чжао Идэ.

Ол қазақстандық жоғары оқу орындарын ШЫҰ университеттер альянсына және «Бір белдеу – бір жол» кәсіби университеттер альянсына қосылуға шақырды.

Сонымен қатар, гуманитарлық-мәдени алмасу саласындағы ынтымақтастық та кеңейтіледі. Биыл Шаньси провинциясынан Сиань қаласынан Алматыға дейін алғашқы мәдени-туристік пойыз жолға шықпақ. Сондай-ақ «Жібек жолы» өнер фестивалін өткізу жоспарланып отыр.

Партия комитетінің хатшысы атап өткендей, 2025 жылдың маусым айында Қытай мен Орталық Азия елдерінің екінші саммиті Астана қаласында өтеді. Оның аясында Қытай Іскерлік Кеңесінің отырысын өткізу жоспарлануда.

Кездесу соңында ҚР Сауда және интеграция министрі Қытай бизнес өкілдерін 11-13 маусым аралығында Астанада өтетін экспорттық-импорттық көрмеге қатысуға шақырды. Бұл көрме саммит аясында ұйымдастырылады. Бүгінгі таңда көрмеге 200-ге жуық қытайлық компания қатысуға ниет білдіріп отыр.

Сонымен қатар, ҚХР кәсіпкерлерімен жеке кездесулер өтті.

Shaanxi Foreign Economic and Trade Group компаниясының басқарма төрағасы Мяо Цянь өз сөзінде компанияның Шэньси провинциясында тауар айналымы бойынша үшінші орынды иеленетінін айтты. Компания көптеген салада жұмыс істейді, оның негізгі бағыты – тау-кен өнеркәсібіндегі сауда, оның ішінде түсті металдар, катодты мыс және алюминий.

«Біз табиғи газ бен шикі мұнай импорттауға мүдделіміз. Шэньси провинциясының жыл сайынғы қажеттілігі 3,6 млн тоннаны құрайды. Сонымен қатар, біз EPC-келісімшарттар шарттарындағы күн және жел электр станцияларын салу бойынша бірлескен жобаларды іске асыруға, қойма инфрақұрылымын дамыту жобасына қатысуға қызығушылық танытып отырмыз», – деді Мяо Цянь.

Өз кезегінде Ningxia State Farm компаниясының бас директоры Дуань Чжицян олардың кәсіпорны ауыл шаруашылығы саласында жұмыс істейтінін және 400 миллиард еуродан астам активке ие екенін атап өтті. Ол компания 250 мыңнан астам ірі қара мал ұстайтынын айтып, осыған байланысты жем-шөп дақылдары мен минералды тыңайтқыштарға сұраныстың жоғары екенін, соның ішінде жоңышқа мен жүгеріні сатып алуға немесе бірлесіп өсіруге дайын екендігін білдірді.

«Біздің компания 70 жылдан астам жұмыс істеп келеді. Біз сүт өндіру бағытында  ірі қара мал тұқымын өсіруде озық тәжірибені енгізіп келеміз, қазіргі заманғы мал шаруашылығы жүйесі жолға қойылған. Жоңышқа мен азықтық жүгері өсіру бойынша В2В форматында үлкен тәжірибеміз бар. Сонымен қатар, өнімді бөлу мен су ресурстарын басқарудың заманауи «ақылды» жүйелері де бар», – деп атап өтті Дуань Чжицян.

Өз кезегінде ҚР Сауда және интеграция министрі Арман Шаққалиев Қазақстанда ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер көлемі 260 млн гектардан асатынын және бұл көрсеткіш бойынша еліміз әлемде Австралия мен Канададан кейінгі үшінші орында екенін еске салды.

«Әрине, біз ауыл шаруашылығын оффтейк-келісімшарттар қағидаты бойынша дамытуға мүдделіміз. Сіздер өз технологияларыңыз бен стандарттарыңыз бойынша өнімдерді өсіріп, қайта өңдеп, экспортқа шығара алатын боласыздар. АӨК саласындағы негізгі бағытыңызды ескере отырып, сіздерді Қазақстанға инвестор ретінде шақырамыз», – деді министр.

Сапардың екінші күні – 2025 жылдың 2 сәуірінде Сиань қаласында Қазақстанның сауда-экономикалық миссиясы (СЭМ) өтті. B2B-кездесулердің қорытындысы бойынша қазақстандық компаниялар $98 млн сомасына экспорттық келісімшарттарға қол қойды.

Бұл сауда миссиясы алғаш рет шетелдік мекеме – Қазақстан Республикасының Бас консулдығының базасында өткізілді. Екі жыл бұрын дәл осы ғимаратта Мемлекет басшысының қатысуымен қазақстандық тауарлардың шоурумы ашылған болатын. Миссияға Қазақстаннан 60-тан астам, Қытайдан 100-ден астам кәсіпкер қатысты.

Сауда-экономикалық миссия аясында QazTrade ұйымдастырған көрме үш қазақ киіз үйі форматында өткізілді. Онда негізінен азық-түлік саласындағы 50-ге жуық қазақстандық компания өз өнімдерін таныстырды. Ұн, майлы және дәнді дақылдар – Қытай нарығында жоғары сұранысқа ие. Бұл өнімдер Қазақстанның Қытайға бағытталған стратегиялық экспортының негізін құрайды және отандық өндірушілер үшін жаңа мүмкіндіктер ашуда.

СЭМ қорытындысы бойынша QazTrade Шэньси провинциясы Халықаралық саудаға жәрдемдесу комитетінің Сауда-өнеркәсіп палатасымен және AIJU Grain and Oil Industry Group компаниясымен ынтымақтастық туралы келісімдерге қол қойды. Бұл келісімдер Қазақстан мен Қытайдың бизнес өкілдері арасында тікелей байланыс пен тығыз әріптестік орнатуға мүмкіндік береді.